Lafaek News—Natureza siak derepente iha munisípiu 5 kompostu husi Ainaro, Kovalima, Manufahi, Lautém no Bobonaro provoka korente mota forsa liután lori ema nain haat, nain tolu familia hetan fali, uma besik rua nulu resin.
Informasaun ne’e fo sai husi Autoridade Protesaun Sivil, Komandante Operasaun Nasional, Superintendente Asistente PNTL, Nuno Rumaldo Gomes, informa segunda semana ne’e, iha ne’ebé akontese udan velosidade maka’as tabik ho anin fuik forsa iha loos fulan Jullu ne’ebé atu tama ona iha tinan bai-loron nian, rezulta estrada protokolu munisípiu Manufahi kotu, munisípiu Ainaro kotu iha area suku Manutasi,

estrada diresaun postu adiministrativu Zumalai munisípiu Kovalima kotu,
“Dezastre naturais iha munisipio 4 Ainaro, Manufahi, Kovalima no Lautem, iha inundasaun ne’e afeta ba uma kain 10, iha Manufahi no Kovalima ligasaun dalan Suai vila ba Zumalain iha Ponte 1 estraga total no Uma kain 3 afetadu ba inundasaun ne’e, no Munisipio Ainaro akontese Rai halai stargus uma kain 6 estragus, ho Lautem mota lori Ema nain 4, nain 3 hetan ona no nain 1 ida seidauk hetan too agora,” informa Autoridade Protesaun Sivil iha Kaikoli Dili.
Komunidade sira ne’ebe afeta inundasaun parte Autoridade Protesain Sivil nian (APC-Sigla Portugés), halo ona evakuasaun vítima sira ba iha fatin seguru hodi foti dadus atu hetan apoiu emerjénsia, Autoridade Protesaun Sivil ho autoridade lokal kontinua monitorizano sensibiliza ba populasaun sira ne’ebe hela iha fatin risku ba dezastre Naturais atu atensaun.
Tuir dadus ne’ebe fo sai husi autoridade protesaun sivil katak husi Munisipio Kovalima Uma kain 1 inklui mos uma lisan 2 hetan estragus, munisípiu Ainaro Uma kain 6 hetan estragus, munisipio Manufahi uma kain 10, Lautem mota Lori estudante Nain 4, maibe estudante Nain 3 salva Vida no nain 1 seidauk hetan too agora, ba da-daun ekipa operasional ho autoridade lokal kontinua buka Tuir hela, no foin lalais akontese tan iha munisipiu Bobonaro estraga populasaun nia uma iha parte Lour hetan estragus total.
Governu Foun Fo Atensaun Másima

Relasiona ho akontesimentu udan iha loron 03 fulan Jullu tinan ne’e, dada atensaun maka’as husi governasaun foun, parte Ministériu Obras Publikas orienta ona IGE Munisípiu ida-idak tun hodi observa iha terenu.
Asuntu ne’e hato’o husi Ministru Obras Publikas ( MOP), Samuel Marçal hafoin partisipa iha primeiru reuniaun governu Da-sia iha Palásiu Governu tersa ne’e.
“Agora ita atua de’it situasaun ne’e horseik kedas ha’u haruka hela ba IGE sira hatun ona istrusaun ba iha Munisipiu sira ne’e para hodi atua situasaun ba fatin sira ne’ebé mak dezastre”, katak Ministru Obras Publikas ba jornalista iha Palásiu Governu sesta, ( 04/07/2023).
Governante ne’e deklara, Ekipa tun ona ba terenu horseik kedas IGE ho Obras Publik iha Munisipiu hotu-hotu tun kedan ba terenu identifika no ba ponte sira ne’ebe kotu ne’e IGE hahu ona atu buka dalan Alternativu temporariamente oinsa hanoin ba Orsamentu bele hadia fali ponte ne’ebe kotu.

“Ponte Lospalos ida laos kotu maibe kuaze monu maibe ita tenke antisipa lalais no kotu iha Suai fatin hira kedan iha Ainaro lai halai ne hotu agora balu kareta sei bele liu maibe balu kareta la beme liu hanesan Same nee ita haruka ona obras Publik iha Munisipiu ho IGE ba para hallo dalan alternativu atu Komunidade sira beke asesu depois semana ida ne’e kuandu orsamentu hotu tiha ha’u rasik sei tun ba vizita iha Munisipiu hotu-hotu hodi hare problema sira ne’e hotu”, katak MOP Samuel.
Entretantu governante Obras Publikas ne’e haktuir, Programa 100 dias ne’e aban mak foin diskute, Projetu ne’ebé mak la’o iha kontratu balu paradu no abandonadu karik parte MOP sei identifika hotu ida ne’e, enkuantu tuir dadus husi MOP , Ponte Bekuse parte Becora MOP hanoin ona patu bele tama mos iha programa 2024.
Jornalista : Rita Moniz/Felix Fernandes
Editor : Agapito de Deus