Lafaek News–Remigio da Costa Hornai, hatudu nia kreatividade iha ámbitu serka sanitáriu, sente la tauk no hakfodak ho situasaun ne’e, tanba sei bele moris no hetan osan liu husi talentu rasik produz lixu ne’ebé laiha valor ekonomia nakfilak ba fatin asegura telefone (mobile stand) ho intensaun diminui mós importasaun rai liur.
Remigio hetan referénsia produsaun mobile stand ka fatin hatuur telefone ne’e husi youtube, liu husi hare’e lor-loron, maibé gasta pulsa ho pakote DU ho durasaun oras 24 hodi estuda oinsá produz lixu sai fatin hatur telefone nian, la liu fulan ida nia komesa koko ho paralon aat ne’ebé so’e iha lixu fatin hodi produz fali sasán ne’ebé iha valor ekonómia, ikus mai hatudu rezultadu tuir video kreativu ne’ebé Fatuberliu oan ne’e hare’e husi youtbe.
“Ha’u asesu informasaun husi Youtube kona-ba sablon ka’os nian, maibé hetan uluk ida ne’e ha’u fokus nonton, depois inisiu fulan abril 2021, iha ne’ebé ita nia governu aplika serka sanitária ha’u uza oportunidade ne’e iha uma hodi desenvolve, primeiru hahu halo ho triplek, komu ha’u laiha material entaun hare’e ema sira iha, material ne’e ajuda, ha’u fo orientasaun de’it, depois ida ne’e ha’u hare’e presu ladun,” haktuir Remigio da Costa Hornai ba lafaek news, hafoin vizita stúdiu Lafaek News iha Balide, kinta, (13/05/2021).
Remigio da Costa Hornai, husi aldeia Lehulão, suku Bubususso, postu-administrativu Fatuberliu, munisípiu Manufahi, rezidénsia atual iha suku Bekora, uluk eskola iha Universidade Oriental Timor lorosa’e (UNITAL), fakuldade agrikultura, departamentu Floresta, semester III, maibé la konsege atinje to’o rohan tanba kestaun saude la permite atu kontinua estudu ne’e, ho nune’e deside hapara provizoriu eskola iha semester III iha 2016.
Iha era globalizasaun ida ohin loron dezenvolvimentu lalais liu iha digitalizasaun, labarik sira ne’ebé ho idade ki’ik aprende ona ka’er telefone kompostu husi estudante to’o nivel universitáriu, iha ne’ebé utiliza internet hodi hare’e buat ne’ebé la merese no la edukativu.
Esperiénsia Remigio da Costa Horna, sai nu’udar ezemplu bo’ot ba foin sa’e ne’ebé moris iha era digital ohin loron, tanba internet hanesan ponte ida fasilita ema atu hare’e buat ne’ebé edukativu, maibé internet mós iha buat ne’ebé la edukativu depende ba utilizasaun.
“Ha’u produs ida ne’e mai husi inspirasaun primeiru loro-loron máka sadere telfone iha lata hodi karaoke, maibé la seguru, entaun ha’u iha inisiativa ida hare’e husi internet, entaun kada loron ida produs 5 to’o 10, sasan hirak ne’e 95% mai husi lixu,” dehan nia.
Nia dehan, konsege ona implementa materia husi youtube ne’e, maibé failidades máka sai hanesan limitasaun ba Remigio, hanesan material eletrónika kompostu husi gerinda, solda ho lem inklui parfuzu nu’udar baze fundamentu oinsá produz mobile stand ne’e.
Ho limitasaun hirak ne’e la impede nia vontade, tanba gasta ona tempu barak hodi hare’e youtbe sa tan karrega pulsa lor-loron ba internet hodi estuda video ne’ebé hanesan matan dalan ba produsaun mobile stand ne’e rasik,
“Dezde hahú to’o agora ema sosa rua nulu resin ona, ida nia presu $5, osan ne’ebé ha’u hetan hanoin atu rai maibé ita hakarak ho modelu ne’ebé oin-oin entaun ita sosa fali material hodi kontinua produz,” tenik nia.
Manufahi oan ne’e mós iha ona mehi atu produz tan kámera rin (tripod camera), maibé sei prosesu tanba presiza material tenke kompleta no presiza gastu barak.
“Timor agora hasoru hela situasaun ida ne’ebé máka difisil liu ona, tanba ne’e hanesan joven labele kria problema atu depois hakiak tan problema ba ita nia governu, maibé ita eforsu ajuda governu liu husi atividade kreativu nune’e bele minimiza sasan exportasaun husi nasaun sira seluk,” nia hakotu.
Jornalsita : Pedro de Almeida
Editór : Agapito de Deus
