Lafaek News—Padre selebrante Frido Abel da Cruz, husu juventude sira tenke hatuur vertude haat hanesan Domin, Dame, Paz, no Unidade iha rai sosiedade ne’e hodi goza independénsia ne’e lo-loos.
“Maromak nia liafuan hakarak ita atu reflete iha momentu ida ne’e, hakarak iha atu iha kbi’it ida atu tau hamutuk ita nia istória hodi bele konta hodi haree no valoriza maromak nia Domin iha ita nia moris no iha ita nia istória,” dehan Amu Frido iha nia omília iha selebrasaun misa ba saudozu Deonisio da Silva, iha parókia Motael, Segunda semana ne’e.
Nailulik ne’e hateten, profeta João nu’udar profeta boot ida ne’ebé iha nia moris tomak nia iha buat hotu-hotu, iha soin, iha familia no kontente ho buat hotu ne’ebé iha, maibé bainhira nia hasoru dezafius barak iha nia moris, nia hahú hamulak ba nia familia, hamulak ba nia soin no hamulak ho nia esperansa, to’o momentu nai kolega sira dehan, João ó sei iha esperansa atu hahí hanai Maromak ida ne’e, ne’ebé hodi buat hotu-hotu, hadau buat hotu-hotu, hasés buat hotu-hotu husi ó nia aan.
“Ohin ita rona lia-fuan oinsá, nia dehan nune’e ha’u hakarak imi hakerek kedas buat di’ak tomak no buat furak tomak ne’ebé ha’u koko iha ha’u nia moris ho Maromak nia kbi’it no maromak nia grasa, se ita fila fali ba kotuk hodi relembara fila-fali ita nia alin- maun matebian Deonisio da Silva ne’ebé lakon ho idade 10 anos iha masakre Santa Cruz nia hanesan Joven ida ne’ebé sakrefika nia an hodi halo buat hotu ba nia Familia no rai ida ne’e, nune’e ho ezemplu di’ak ida ne’e ha’u hakarak Joventude tenke hatuur vertude haat Domin, Dame, Paz no Unidade” hakotu Amu Frido.
Metebian Deonisio da Silva moris iha loron 1 fulan maiu tinan 1972 hanesan oan daruak hosi Carlos Lemos ho Madalena da Silva.
Matebian nia família hamutuk nain 8, mane 7 no feto 1, matebian hahú nia eskola ensinu primáriu no.3 Bidau-Akadiru-H
/un no kontinua nia SMP iha SMP 3 Bekora, matebian la kontinu hakat ba SMA tanba akontesimentu 12 de novembru 1991 ho koñesidu Masakre Santa Kruz, matebian nu’udar membru eskutéru iha Parókia Santo Antonio Motaél no matebian mós ativu atividade únika igreja katólika Vidau Lecidere.
Hanesan oan mane daruak iha família, matebian sente ukupadu tebes ho ekonómia uma laran, nune’e para ona nia eskola matebian tenke esforsu an ho servisu makaas hodi fo apoiu ba nia alin sira ne’ebé sei kiik ho nia inan ne’ebé nia hadomi tebes, servisu ne’ebé matebian halo mak fase bikan iha warung atu nune’e fila uma matebian bele lori buat netik buat ruma, no nia la haluha lori hahan restu ne’ebé nia husu hosi Bapa sira ne’ebé nia servisu ba, hodi bele fo han fahi hirak ne’ebé nia hakiak iha uma.
Tanba ho animal (fahi) hirak ne’e mak nia bele uza hodi sustenta ekonomia família uma laran, liu-liu ba nia alin sira ne’ebé sei kiik, Matebian nia servisu ba situasaun ukun rasik an hahú kedas husi família, matebian sakrefika nia an tomak hodi la goza nia tempu joven atu bele fo honra ba nia rai no nia família.
Maske iha tempu ne’eba simu lia-fuan todan husi Japonez sira dehan “Model seperti ini mau merdeka sendiri”, lia-fuan hirak ne’e la hamate matebian nia espiritu patriotizmu no nasionalizmu, atu tatoli liu tan ba nia família no nia rai, maibé ida ne’e hamanas liu tan matebian nia fuan hodi hatudu ba nia funu maluk sira katak “model seperti ini juga akhirnya merdeka”.
Matebian hatudu ho brani no nia liamenon ikus no liamenon murak nakonu ho mistériu ba nia mama doben hodi dehan, “mãe lalika buka ha’u wainhira ha’u la fila, husik ha’u fila rasik mai uma”, ho lia-fuan ida ne’e matebian lakon nia isin no nia ran fakar iha Santa Kruz, atu hatudu ba funu maluk sira katak maske ha’u mate maibé ha’u hakarak haree ha’u nia família no ha’u nia nasaun moris iha liberdade no hametin ho dignidade.
Nune’e iha loron 11 fulan novembru tinan 1991, iha kalan matebian hamutuk ho mate restu sira husi Vidau iha uma Sr. Jaimito da Silva Soares nian, hanesan matebian nia tiu hodi prepara antisipa iha loron 12 fulan novembru tinan 1991, depois demonstrasaun matebian to’o oras ne’e la mosu iha uma.
Nu’udar inan aman maun alin no família sente lakon, sorin seluk sente orgullu tanba sira nia mate mak ohin loron ita hetan ukun rasik an, ohin loron Bandeira RDTL hananu iha mundu rai klaran imi nia mate mak ami nia moris, Dili 07 de dezembru de 2020.
Jornalista : Juvita dos Santos
Editora : Nelya Barros
