NOTÍSIA JERÁL · 19 Nov 2020 01:30 ·

Jornada Moris Armando Mendes (Salvador)


Jornada Moris Armando Mendes (Salvador) Perbesar

Lafaek News—Jornada moris saudozu Armanda Mendes iha ne’ebé kontriubi iha prosesu luta ba libertasaun nasionál ne’ebé ohin loron hakat da-daun ba prosesu luta ba dezenvolvimentu nasionál.

Armando Mendes moris iha loron 12/03/1948, no fila hikas ba maromak nia kadunan santu iha tinan 2018, matebian husi knua samaguia, Aldeia Beli–Uali suku Sagadate, matebian kaben ho Bui–Resi (matebian) no Juvita Pinto Pereira, matebian iha oan hamutuk na’in sanulu resin hitu (17).

Matebian oan husi Mano-Mau, Teli-Mau no Dare–Boro, matebian iha maun alin hamutuk na’in sanulu resin lima (15) kompostu husi feto na’in lima (5) no mane na’in sanulu (10), matebian nu’udar oan datoluk (3º) husi na’in sanulu resin lima (15).

Iha tempu Japones bainhira matebian halo tinan sanulu resin hitu (17) matebian servisu ona  hanesan ajuda military Japones hodi tein hahán ba military sira, iha tempu Portugés, bainhira matebian halo tinan 20, matebian assume ona kargu hanesan xefe da aldeia (troka nia aman) durante tinan sanulu resin lima (15), aliende  xefe aldeia matebian mos tuir instrusaun tama tropa 2º liña no hetan diviza sarjentu.

Iha loron 7 fulan Dezembru tinan 1975, bainhira militár Indonézia halo invasaun mai rai Timor matebian hamutuk ho nia alin Komandante  Mau–Loy halibur xefe aldeia sira, lia na’in sira no foinsa’e sira iha suku sagadate hodi hari’i Forsa Auto Defesa (FADE) ne’ebe lidera husi 1º komadante  L7 no 2º komadante Barnabe Mau–Loy atu halo rezisténsia hodi luta ba libertasaun nasionál ,iha sentru Beli–Uali, iha tempu ne’ebe difisil matebian assume kargu hanesan xefe suku sentru “ Lalika” hodi  aten brani kontinua fo korajen ba nia povu atu hala’o dutrina partidu Fretilin ne’ebehateten katak “ A luta kontinua “ mate ka moris ukun rasik a’an, iha tempu hanesan matebian mos assume kargu hanesan  juis da Zona komite ikan nian.

Iha tinan 1978 matebian ho nia alinsira hetan akuzasaun , torturasaun  no kastigu husi Forsa FALINTIL sira, maske hasoru situasaun difisil oi–oin maibe matebian nafatin iha pasiensia, aten brani matenek , no la lakon nia espiritu luta nian ba ukun rasik a’an.

Liu tiha tinan 1981, matebian ho nia tomak hetan kapturasaun husi militar Indonézia hodi evakua ba Postu Laga ,maske kontinua iha situasaun difisil nia laran , matebian nafatin hetan konfiansa husi nia povu hodi assume fali kargu nu’udar xefe suku sagadate, iha tempu ne’eba matebian nafatin iha espiritu lideransa ne’ebe as ukun nia povu ho dame no buka dalan atu liberta nia povu husi hamlaha no hamro’ok .

Ho espiritu lideransa ne’ebe as lalakon esperansa hodi esforsu atu iiberta a’an husi presegesaun military Indonézia nian ne’ebe la fo liberdade ba nia povu atu buka hahán ba moris lor-loron nian.

Iha tempu hanesan matebian kontinua halo esforsu oi– oin atu lori fila nia povu husi zona laga ba moris fatin sagadate atu minimize situasaun mate hamlaha nian, iha tempu ne’eba hetan  tan situasaun perigu tanba Hansip sagadate oan, Teofilho no Julião hetan asaltu husi forsa Falintil sira hodi hamate sira na’in rua (2).

Iha tempu hanesan matebian hetan akuzasaun katak matebian serbisu hamutuk ho Falintil sira ne’ebe oho hansip na’in rua (2) no matebian hetan kapturasaun husi forsa “ NANGAL“ hodi ba kastigu iha suku “Nunira” durante tinan ida (1) ho balun.

Esforsu hot –hotu ne’ebe halo atu lori fila nia povu husi Zona laga ba moris fatin Sagadate la monu le’et deit , ne’e mak iha tinan 1983 matebian konsege lori nia povu mai rai moris fatin Sagadate .

Iha Sagadate matebian hamutuk ho nia rian Jose Pereira (Matebian ) kontinua hetan konfiansa iha hanesan Xefe suku no ajudante xefe suku no lidera povu suku sagadate.

Iha tinan 1994 matebian ho nia alin Barnabe Mau – Loi hetan akuzasaun no kapturasaun husi militar Indonézia hodi ba kastigu iha “ KODIM 1628 Baukau “ durante fulan hat (4) tamba deskonfia halo redi  kladistina.

Iha tinan 1996 matebian remata nia kna’ar nu’udar ajudante xefe suku no hala’o fali moris hanesan povu bai – bain no matebian fila ona ba Aman Maromak kadunan Santo iha loron 25 fulan Agostu tinan 2018 iha moris fatin Beli–uUali (Barenisi).

Matebian Armando Mendes “Savlador” servisu hamutuk ho komadante Barnabe Mendes ho kodigu (Maulohi), Aureliano Castro delegadu komisaun politika suku Sagadate 1975,  Thomas A. Correia responsavel kaixa FINLOS Fatuahi, Mateus Mendes Pereira kódigu Matakoi.

 

 

Hakerek na’in  : Sebastião Mendes Pereira

editora             : Nelya Barros

1,245 Views
Artikel ini telah dibaca 102 kali

badge-check

Editor

Baca Lainnya

CNC!I.P Loke Seminariu Introdusaun Istoria Prezervasaub Povu TL

5 July 2024 - 18:39

FONGTIL Haforsa Kna’ar Sosiedade Sivil iha Dezenvolvimentu Nasional

5 July 2024 - 18:12

APC Kontinua rejista Uma Kain 19 Estraga Husi Dezastre Naturais    

24 June 2024 - 14:22

Guarda Floresta Foun Hamutuk 807 Sei Asina Kontratu Asegura Ailaran

1 April 2024 - 15:41

Uma Kain 72 Hetan Estragus Hosi Dezastre Naturais iha Semana Ne’e

25 March 2024 - 17:21

CVTL Ensera Treinamentu Primeira Sokorru Durante Loron 3 Ba Jornalista TL

24 March 2024 - 13:28

Trending di NOTÍSIA JERÁL