Lafaek News—Lian halerik husi Rosa Martins da Silva, ho razaun la hetan direitu hanesan idozu sira seluk, maske besik hela governu nia matan oinsá bele solusiona ezijénsia husi lian halerik ne’e.
Rosa ho idade 69, hela iha aldeia Bekusse sentru suku Bekora, postu administtrativu Kristu-Rei, munisípiu Dili, iha ne’ebé dezde inisiu implementasaun subsídiu idozus (terseira idade) too ohin seidauk hetan direitu absoluta.
Lian haerik ne’e fó hanoin ba autoridade lokál atu bele ajuda liu mekanizmu tratamentu dokumentu koma-ba idozu nian oinsá bele hetan direitu hanesan ema sira seluk ne’ebé hetan ona osan subsídiu ne’e.
“Ami ida ne’ebé idade avansadu la hetan terseria idade, husu ho haraiK aan ba aturidade lokal atu bele toma responsabilidade ba problema ne’ebé ami hasoru, ne’e duni ha’u husu ba autoridade lokal atu bele la’o hamutuk ho ha’u atu bele hare ba ha’u nia dokumentu ne’ebé mak falta ba ha’u tanba ne’e ami iha direitu atu hetan osan terseira idade,” Avo Rosa hatoo lian halerik ba lafaek news iha nia rezidénsia Bekusse Sentru foin lalais ne’e.
Hanesan inan senti triste, tanba laiha rendimentu lor-loron hodi sustenta moris, laran metin liu ba osan terseira idade ne’e tanba konstituisaun RDTL artigu 20 esplika hanesan tuir mai alinea 1. Sidadaun sira-ne’ebé ferik no katuas (terseira idade), iha direitu ba protesaun espesiál hosi Estadu no aliena 2 Polítika ba ema ferik no katuas sira-ne’ebé terseira idade, sei loke leet ba sira-nia partisipasaun iha moris sosiál, ekonómiku, kulturál, atu nune’e bele moris ho dignidade iha komunidade nia laran.

Hatan ba ezijénsia Rosa nian, Xefe Suku Becora, António da Silva Soares, kompromete sei tau responsabilidade ba lian halerik (Rosa), ne’ebé ho idade idosos, maibé seidauk hetan osan terseira idade iha aldeia Becussi Sentru suku Bekora.
“Ha’u maka sei ko’alia maibé sei konfirma ho xefe aldeia hodi ko’alia kona-ba problema ne’e atu nune’e bele halo klarifika lo-loos avo feto ninia dukumentus saida de’it maka laiha para lori ba trata dokumentu ne’ebé mak la iha atu halo urjente, tan ne’e prinspiu xefi suku nian, atu Iha responsabilidade ba komunidade ne’e nia moris,” haktuir xefe suku Bekora ne’e kona-ba ezijénsia avó Rosa nian.
Xefe Bekora ne’e argumenta, dala barak ona sidadaun balun nia kartaun eleitoral moris iha 50, maibé sertidaun batizmu moris fali iha 60, ho nune’e atu halo tratamentu ba terseira idade ne’e bazeia ba sertidaun batizmu, tanba ne’e susar atu submete dokumentu ba parte governu liu husi MSSI.
“Ita ba hatama iha sosial mos ema la simu tanba, eleitoral ita halo arbiru de’it, tanba ida fali maka ita nia avo sira uluk ba halo sertidaun sira moris iha sa tinan sira la hatene,” katak nia.
Tan ne’e nia husu ba komunidade sira ne’ebé tenke hakbesik ba autoridade lokal ho suku atu bele hatene sira nia dokumentus no bele atende halo deklarasaun atu halo fali eleitoral foun nune’e sosial bele simu osan iha tinan oin.
“Ha’u promete katak, agora kedas ha’u konfirma xefi aldeia ba buka tuir avo feto ne’e atu nune’e ita bele hatene avo feto ne’e ninia dukumentus saida deit maka laiha lori mai para ami hadi’a tanba tuir ha’u nia hatene durante ne’e avo feto ne’e nunka mai hakbesik aan ba xefi aldeia no xefi suku entaun oinsa maka ami bele halo atendimentu ami laos Maromak ne’ebé hatene deit maibé sertidaun baptizmu maka idade moris 60 ba leten ha’u foti liman, maibé sertidaun batizmu maka moria iha 50 mai leten ha’u prontu atu serbi,” nia afirma.
Jornalista : Sabina Sancha/Joselina dos Santos
Editora : Nelya Barros