Lafaek News—Diretór ezekutivu Fundasaun Mahein (FM), João Almeida, husu governu atu interven imediatu ba preukupasaun sosiál no ekonomia ba komunidade sira ne’ebé tama iha lockdwn.
“Kazu movimentasun ilegal kontinua iha tanba ho motivu familia, kultura no ekonomia maibé motivu sira ne’e hotu nia hun mak lockdown ne’e rasik tanba ne’e governu presija halo intervensaun imediata ba preokupasun sosiál no ekonommia komunnidade sira ne’ebé afetadu ho lockdown ne’e rasik,” diretór FM João Almeida, ba lafaek news iha kna’ar fatin fundasaun mahein rua Ricardo Dias Formosa, sábadu semana ne’e.
João Almedia salienta, haree ba situsaun covid-19, ida ne’e liu-liu kazu pozitivu aumenta ba bei-beik husi kazu importadu, tanba mai husi ema tama ilegal mai Timor Leste.
“Haree ba kazu movimentu ilegal nian ne’ebé kontribui ba kazu pozitivu covid-19 nian ita identifika motivu tolu mak hanesan familia, kutura no ekonomia” dehan Diretór ezekutivu Fundasaun Mahein ne’e.
Realidade komunidade Indonéziu ne’ebé hela besik fonteira iha relasaun fetosan-umane ho komunidade Timoroan sira iha fronteira, nune’e sira tenke vizita malu, motivu tuir mai mak kultura, dala ruma ema ne’e hela iha indonézia, maibé uma lisan iha fali Timor no dala ruma nia ema Timor, más nia fetosan-umane ema Indonézia.
“Motivu ikus mak ekonómiku bainhira ita hare komunidade sira iha fronteira ne’e ekonomikamente dependente ba malu, dala ruma ita faan foos ba iha ne’ebá sira no sira faan sigaru no minarai ba ita, ho ida ne’e katak kontra bandu buras iha fronteira,” João afirma.
Tuir nia katak, motivu husi lockdown ne’e rasik, signifika taka total pontu entradas sira, nune’e sidadaun Timor-oan sira ne’ebé iha rai liur labele mai Timor, tanba ne’e sidadaun sira hili opsaun dalan illegal.
“Motivu ida taka fronteira ba ita nia estudante sira ha’u hanoin katak estadu tenke foti mendida oinsá bele evakua sira ou oinsá sira bele iha kondisaun fila tanba sira sente ameasa, talvez sira nia dokumentu ruma mate la bele responde lalais iha ema nia rai, sira sente amiasadu tanba ne’e sira tenke fila no opsaun ba sira mak tenke liu husi dalan ilegál,” nia sujere.
Tuir nia katak ba da-daun poblema ne’e sai ona komplexu, saida mak preziza halo ba dahuluk, autoridade sira ne’ebé destaka iha liña fronteira tenke halo sosializasaun ba sidadaun sira ne’ebé hela besik fronteira atu kumpre regras husi Ministériu saúde no Organizasaun Saúde Mundiál.
“Ita nia forsa sira ne’e destaka ona iha fronteira no autoridade lokál sira kontinua enkoraza ita nia sidadau sira iha fronteira atu kontinua kumpri medida prevensaun covid-19 nian, ida mak labele hakat liu fronteira,” diretór FM ne’e fundamenta.
Jornalista : Feliberto da Costa Fernandes
Editora : Nelya Barros
