
Lafaek News— Aicha de Castro Pinto ho nia idade 12, kuda ona hanoin ida no husi hanoin ne’ebé nia kuda buras hodi provoka nia kakutak ezije governu atu tau prioridade iha setór edukasaun basa xave future Timor maka edukasaun, husu governu atu labele taka netik odamatan matenek nian iha situasaun serka sanitaria ne’e.
Labarik ho idade kiik hatene hanoin katak Timor atu ba oin presiza investe iha setór edukasaun, tanba prosesu independénsia Timor lori ona ba tinan 19, progresu dezenvolvimentu iha nasaun doben ida ne’e hatudu nia lalatak. dezenvolvimentu, komesa buras iha áreas oin-oin, hanesan Infrastruturas bázikas, saude, edukasaun, ekonómia, sai hanesan ai-riin prinsipál haat ne’ebé durante ne’e tane povu tomak nian. prinsipiu hirak-ne’e, konsagra ona iha konstituisaun RDTL artigu 6.0 kona-ba objetivu estadu nian.
Husi ai-rin haat ne’ebé maka iha, edukasaun sai nu’udar baze fundamentál hodi hatu’ur no prepara jerasaun futuru ida-ne’ebé iha kapasidade no abilidade atu dezenvolve nasaun lulik ne’ebé sosa husi ran no ruin, governu iha dever no obrigasaun atu fo oportunidade ba timoroan hotu bele asesu ba edukasaun, nune’e bele iha garantia ba sira-nia futuru moris di’ak future, maski Timor Leste hasoru hela krize covid-19, maibé loke netik odamatan matenek nian semana ida dala ida.
Haree husi realidade iha situasaun ida ne’e, oitavu governu konstitusionál tau seriedade oinsá bele kombate covid-19, esforsu ida ne’ebé importante ba povu nia saúde, maibé keta haluha labarik sira nia futuru, tempu ba bei-beik sei la muda ba kotuk, see la hahú agora hein too covid-19 ne’e remata mak bele loke odamatan labarik kiik sira asesu eskola?, maibé tente hanoin katak saúde mós importante, maibé edukasaun mós tenke prioridade tanba futuru nasaun iha labarik sira nia liman.
Iha entrevista estudante ida idade 12 halo nia estudu iha eskola Sergio Vieira de Melo, klase VI iha turma A, relata katak se bele governu bele loke netik eskola semana ida ka rua atu sira tuir prosesu aprendizajen, tanba dezde serka sanitaria ne’e estudante barak mak la tuir prosesu aprendizajen.
“Ha’u nia tinan 12 eskola iha Sergio Vieira de Melo klasse 7 turma A, ha’u husu ba governu mais ou menus loke netik eskola seman Ida de’it ba ami estudante sira atu aprende, tanba ha’u haree agora ne’ee ami estudante barak la komprende Kona-ba ami Nia mateira ne’e to iha ne’ebé?,” haktuir Aicha Castro Pinto, ba lafaek news, hafoin ajuda hela nia mama halo negósiu iha merkadu Taibessi, tersa foin lalais ne’e.
Iha dada lia ho jornalista lafaek news, idade 12 ne’e espresa nia ideia katak, governu tenke tenke buka meius oinsá bele loke fila-fali eskola, maske labele lor-loron hanesan uluk situasaun normal, maibé pelu-menus semana ida loke eskola atu labele lakon materia eskola nian.
“Liu-liu hanesan loron espesial ba ami kiik oan sira mos ami la hatene, ne’e oinsá atu governu sira nia hanoin ba ami estudante sira nia moris,” estudante Sergio Vieira de Melo ne’e relasa iha merkadu Taibessi ne’e.
Aicha ho laran triste, bainhira jornalista lafaek news ko’alia kona-ba asuntu edukasaun, no loron espesial ba direitu labarik sira, maibé labarik sira iha sidade Dili de’it la hatene oinsá sira be iha areas remotas.
“Ha’u sente triste tanba loron Ida ne’ebé mak espesial ba ami kiik oan sira nian hanesan dia 1 de julho, maibé ami la partisipa iha Loron criancas seremonia ba ami nia loron ne’e iha Fatin ne’ebé los, ami ba eskola mak bele hatene, tanba ami simu informasaun husi ami nia profesores sira,” katak estudante ne’e.
Atu remata entrevista ne’e, idade 12 ne’e husu governu atu labele tarde investe iha setór edukasaun labele hein fali serka sanitaria ne’e remata, tenke kria mekanizmu adekuadu hodi loke hikas portaun eskola atu labarik oan sira bele tuir prosesu aprendizajen.
Entretantu, Aicha Castro Pinto nu’udar oan dahuluk husi Costantinho Perreira no Juvita Agustinha Castro, hamutuk nain tolu feto rua mane ida, ne’ebé orijen aldeia Siribou, suku Laga, postu administrative Laga munisípiu Baukau.
hela hamutuk ho nia inan boot iha uma kos ne’ebé lokaliza kedan iha merkadu Taibessi, nune’e laiha servisu seluk atu halo, loron-loron hahú husi dadeer too lokraik ajuda nia mama boot faan produtu lokál hetan osan hodi selu kost ne’ebé sira na’in rua hela ba.
“Ba ha’u senti triste tebes tanba durante ne’e hau ladun aprende hanesan tinan-tinan ne’ebe eskola sei la’o no atividade hotu sei la’o, no Ha’u tur mesak hanoin bainhira los Mak estado emerjénsia no Serka sanitaria hotu hodi loke ona eskola, atu ha’u bele tuir prosesu aprendizajen, tanba ha’u lakon material barak loos,” Aicha hakotu.
Jornalista : Sabina Sancha
Editor : Agapito de Deus