Lafaek News—Uma lisan hamutuk Neen (6) kompostu husi Leldu, Komuli, Dasu-Mau, Mau-Libu ,Letebu no Bihahe, 19/11/2024, lia nain sira inisia serimonia kultural hodi bolu fila-fali udan atu fo matak malirin ba populasaun tomak iha postu administrativu Letefoho munisípiu Ermera, serimonia refere hala’o iha aldeia Hohulu.
Prezidente Kultura Sarin-Tolu, Manuel Kolisala esplika, serimonia ida ne’e tempu beiala nian hala’o tiha ona, hanesan jerasaun foun haktuir de’it buat ne’ebe beiala sira halo ona, no be’e ne’ebe lia nain sira kuru hodi halo serimonia ne’e iha be’e matan 4 no be’e matan haat ne’e sei kuru ida-ida, atu nune husu ba be’e matan ne’e bele bolu udan.
“Iha ne’e iha knua ne’en husi Leldu 2 Komuli 3 Dasu-Mau 4 Mau-Libu 5 Letebu ho Bihahe, sira ne’e uma lisan boot los mak Liildu ne’e no nia ukun iha uma kain (27) no kona-ba mudansa klimátika dezde beiala sira hanorin katak kuandu bailoron naruk demais sira tenki bolu udan sira bolu udan ne’e atu fo matak malirin iha ema hotu hotu, tanba udan la mai entaun ami halo ami nia kultura atu bolu.
Kolisala esplika, Iha be’e matan haat, ida primeiru naran Soi Laka, Segundu Fahi Luha, terseiru Hurtelesu, kuatru naran Binumata, sei husu iha ida primeiro ne’e, udan la mai husu fali ba bee matan segundu, mak la mai, husu bee matan terseiru, no husu no ida terseiru udan la mai, husu fali bee matan dahaat, ne’e udan tenki mai, ne’e prinsipiu husi avo sira nia kultura la so’e”Prezidente Kultura-Sarin Tolu Manuel kolisala ba jornalista sira Iha serimonia Kultura Bolu Udan iha Suku Lauana Aldeia Hohulu postu administrativu Letefoho munisípiu Ermera.
Iha eventu kultual ne’e, xefe Suku Katrai-kraik, Miguel F. Maia, informa Mudansa klimátika ne’ebe kumunidade sira infrenta mak hanesan bai loron naruk fo impaktu ba iha ai-horis sira fo isin la ho di’ak no bee maran, animal sira mos mate arbiru, seremonia kultaral ne’e kada tinan sempre realiza atu nune bele bolu fali udan.
“Agora da-daun mosu mudansa klimátika liu husi udan been, tanba tempu bai loron naruk komunidade infrenta mak be’e mos ai-horis, no animal sira, tuir loos fulan Outobru ne’e ita kuda ona, maibé Dezembro fulan rua ou fulan ida udan para ona, entun ai horis sira ne’e mos moris la di’ak ona, udan ne’e mai tiha tuir nia tempu ona, maibé serimonia kultural ne’e, tinan-tinan sempre la’o hela de’it hodi bolu udan bele mai hela hanesan ne’e mos labele husik sei bainhira husik entun produsaun sira hanesan batar, koto, kontas, talas, Aifarinha sira ne’e fo isin la diak.”Nia acresenta
Iha serimonia kultural ne’e lian nain fahe bua ho malus ba komunidade sira, inklui partisipante hotu atu bele hetan matak malirin husi beiala sira.
Jornalista : Maria José
Editor : Agapito de Deus
