ESKRITOR, VINCENCIO ELU

INRODUSAUN

Kuaresma nu’udar tempu recharge a vida espritual ba ema hotu-hotu atu hadi’a an. Nu’udar ema maksalak, loos duni katak, dala ruma ita halo sala baraK, hodi hasoru ema seluk no iha ita-nia moris, maibé, iha tempu kuarezma nu’udar tempu recharge a vida espritual nia laran, tempu ba ita atu reflete an no fó perdaun ba malu, hodi simu malu, nu’udar sala na’in. Ita hotu presiza hafo’un iha tempu ne’ebe, hahú ita-nia moris ho espíritual foun, hanesan ema kristaun ne’ebé moris iha mundu.

Tanba ita rona ema ko’alia kona-ba destinu da vida, ita moris iha mundu, Signifika katak, ema hotu-hotu prepara an hodi hasoru loron ne’ebé sei mosu mai, hanesan juis, atu halo justisa ba ema hotu iha mundu, bainhira ita-nia vida hakotu ona no moris fila-fali ba iha mundu seluk. Iha loron ikus fulan kuarezma nia laran fó hanoin mai ita hodi halo reflesaun ba hahalok sira ne’ebé hala’o iha moris loro-loron atu hetan grasa no salvasaun hodi hametin lia-loos no justisa iha mundu no iha reinu lalehan.

Liu husi Jornada moris nian, iha mundu, tanba ho situasaun hirak ne’ebe mak hanesan kontestu ohin loron nian, iha sidadaun hotu-hotu liuliu ba ukun na’in sira no lider partidu polítika presiza halo reflesaun olistiku.

Atu fó hanoin mai ita, halo introspeksaun, tanba ita hotu konsiente katak, justisa iha mundu liu husi ita-nia kontribuisaun iha prosesu dezenvolvimentu nasionál, no dezenvolvimentu tenke orienta ba Povo nia Moris di’ak. Lia loos no Justisa iha mundu, la’o ho situasaun komplexu, tanba ita hotu presiza rekonsertasaun, serve ita-nia dedikasaun ba povu nia moris, liu husi hadi’a fallansu sira ne’ebé la tuir idealizmu ba dezenvolvimentu iha Timor-Leste.

Depois ita ukun’an to’o agora situasaun dezenvolvimentu nasionál no iha setór sira, sei la’o neineik. Povu nia moris, iha direitu ba setór sosiál no ekonómiku sira dezenvolve ho di’ak, liuliu iha asuntu sira seluk.

Iha direitu ba vida moris nian, inklui asuntu sosiál sira, sei belit hela ho kondisaun mudansa estagnadu. Situasaun sira nia hu’un, ka kauza mai husi frakeza polítika publika. Ukun na’in sira iha sensibilidade hodi kontinuidade programa sira kada Governasaun, husi períodu ba períodu sira seluk, sira husik hela problema sosiál balun la kontinua ba moris iha situasaun, inserteza ba ema hotu. Dezenvolvimentu nasaun ne’e, ita seidauk responde mehi estadu ninian liu husi polítika públiku sira hodi asegura vida umanu.

Maibe iha Problema hirak ne’ebe, ita hotu enfrenta hamosu dúvida, laiha serteza no ikus ita presiza husu fila-fali ho pergunta simples bainhira povu bele goza nia vida moris.Tanba iha Politiku na’in sira, bele troka malu hodi ukun rai ne’e, presiza husu ita nia an, hodi serví no dezenvolve povu nia moris. Tanba povu sira ne’ebé fó kbiit, no delega sira nia servidór hodi ukun iha governu, saida mak sira halo ba povu?

Kuandu ita hare fila fali hanesan filozofia konstrusaun estadu tuir prinsípiu valór demokrasia, katak, kuandu asumi kargu iha makaer ukun sira hala’o ka realiza mandatu ne’ebé povu oferese ba sira. Ne’e duni iha sistema demokrasia governante sira koñesidu hanesan ema servidór Públiku no labele hatudu nia ukun tuir liurai Herodes nia ne’ebé ibun hatudu laran maus, maibé iha laran fo’er nakonu ho ódiu no vingansa hodi helik netik buat hotu no konsekuénsia maka sakrifika ema barak ba terus.

KONKLUZAUN

Liafuan ikus  foti konkluzaun hodi ezamina ita-nia funsaun nu’udar sarani Katoliku, no nu’udar povu Timor Leste ba ukun-na’in sira. Iha tempu Quaresma nia laran, ita tenke halo reflesaun ba ita-nia an. Liuliu lider polítiku sira, karik iha naksalak, polítika egoízmu, ódiu malu buat hirak ne’ebe mak sai hu’un, no abut atu fó impaktu negativu ba dezenvolvimentu nasionál. Polítiku na’in sira, presiza perdua malu hodi ka’er prinsípiu Unidade Nasional, hodi halibur ema hotu atu servisu hamutuk ba dezenvolve nasaun liu husi kontribuisaun no kbiit, iha  entidade hotu, respeita diferensiál sira, iha responsabilidade boo,t oinsá ukun nasaun ho matenek no saida mak povu hasoru no ukun na’in sira bele halo ba sira oinsá povu haksolok no hetan moris di’ak iha nia nasaun.

Haknar an bai ta hutu, maibe hanesan sidadaun ida, hodi manifesta hanoin ba situasaun dezenvolvimentu iha Timor Leste liu husi hakerek na’in simples ida ne’e.