Lafaek News—Dili 27 Juñu 2024, Ministerio Edukasaun halo avaliasaun komunikadu imprensa dezempeñu kontratasaun ba profesores sira hotu, konsedera laiha renovasaun kontratasaun hahú 1 Janeiru 2024 nudar aktu ilegal.
Liu husi biban ida ne’e hafoin Ministériu Edukasaun simu tiha karta ida husi konsellhu Nasional Profesores Kontratadus Timor-Leste no simu mos reprezentante Grupu ida husi Professores sira iha 26 Juñu 2024 ne’ebé númeru prinsípiu hato’o ezijénsia atu Ministériu Edukasaun halo Dezempeñu ofisialmente hakarak hatan ka halo klarifikasaun Rekontrasaun Professores Determina iha Dekreitu – Lei N.⁰S 32, 33 No 34/2023, iha loron 31 Maiu, kona ba Sistema Nasional ba Ensinu Básico, Ensino Sekundáriu No Edukasaun Pré – Escolar, Determina mos iha iha sira nia artigu 81,⁰, N. ⁰1; 89.⁰, N ⁰1 No 78⁰, N. ⁰1 Respetivamente .
“Iha Sorumutu komunikadu Imprensa ida ne’e Ministériu Edukasaun horseik simu ona husi grupo eis Professores kontratadu 2023 reprezentante grupo ida mai hasoru iha Ministériu Edukasaun orientasaun hasoru ona horseik simu no rona sira nia ejijensia tamba ne mak lokraik ne’e Ministerio Edukasaun hakarak hato’o ninia pozisaun ligadu ho ezijensia karta ne’ebé horseik simu no saida deit mak reprezentante husi kontratadu eis professores sira hato’o primeiro ezizensia ne’ebé mak ligadu ho rekontratasaun professores ou eis professores kontratadu 2023 no prinsipiu ami hakarak hateten katak pozisaun Ministériu Edukasaun nian mak Dekretu lei 32 2023, 33 to’o 34 2023 la fo dalan ba Ministériu Edukasaun atu kontrata professores sira desde Juñu 2023 mai tamba Dekretu lei 3 la fo dalan maka Ministériu Edukasaun la halo kontratasaun ba integravel atu hala’o funsaun Dosensia iha eskola sira, Segundo liga ho avaliasaun Dezempeñu ida ne’e horseik ami esklarese ona ba sira no hakarak esklarese ba públiku katak ligadu ho Avaliasaun Dezempeñu iha tinan 2024 ne’e Ministériu Edukasaun laiha dever atu halo avaliasaun Dezempeñuba eis professores kontratadu 2023 terceiro pozisaun Ministériu Edukasaun nian mak Dezempenha Papel fundamental iha pordagem resolusaun ba desafius persitentis kona ba professores kona ba menus professores sira iha kontestu edukasional ida ne’e manifesta esforsu kontinua ekstra dinariu Ministériu Da Edukasaun atua iha limitasaun legal estabelesidu ho Dekreitu lei Sira kona ba sistema nasionais ba Edukasaun pre Eskolar Ensinu Bazico no Ensinu Ensinu Sekundaria Geral ba aktu servisu Desijois hotu Ministériu Edukasaun foti Bazeia ba leis
Ne’ebé vigora iha ita nia rai liu-liu liga ho sistema Nasional Ensino aprendizazem sira Ministériu Edukasaun e la ses husi dekretu lei sira ne’ebé iha ona legislativa ba pakote lei 4 Dekreitu lei 31, 32, 33, 34, reforma legislativa ne’e halo husi oitavo governo iha tinan kotuk , Dekreitu lei ne mak Ministériu Edukasaun iha sia Governu mai hakarak implementa ida ne’e mak lao to’o ohin loron
Ninia implementasaun ne mak lori konsekuensia balun ne’ebé ita hotu – hotu hare no sente mais Ministériu Edukasaun sei halo esforsu nafatin atu bele hare situasaun real liu – liu iha Eskola sira hanesan menus professores oinsa mak Ministériu Edukasaun tenke buka maneira tuir regras ne’ebé iha atu priense professoris iha Eskola sira ho esforsu premeiro tuir lei haruka mak ita halo teste bolsa kandidatura professoris ne’ebé passa ona iha primeira fase bolsa kandidatu ne’e 300 e tal eskolas kritikus iha teritorio tomak e Ministériu Edukasaun sei kuntinua loke nafatin 2ª ne’ebé hahu aban komesa teste espera katak 2ª fase bolsa kandidatu professores ne’e ita bele priense nesesidade professor iha eskola sira liu husi teste daruak ne’ebé halo hela bazeia ba baze legal sira hakarak konklui deit katak hakarak atu sai professor iha Timor – Leste Bazeia ba pakote dekretu lei 3,4, atu sai professor iha TL laiha dalan seluk dalan mak tenke tuir bolsa kandidatus professores, Kontratasaun fo Dekreitu lei
31/2023 fo dalan atu halo kontratasaun balun maibé ne’e espesifiku liu ba area ne’ebé eskola sira presiza hanesan iha pre eskolar mais kontratasaun ba agente atu hala’o funsaun hanesan tinan barak nia laran Ministériu Edukasaun para ona iha juñu 2023 e husu ba parte hotu no públiku eis professores kontratadu 2023 ba voluntariu sira hotu katak mai aplika no tuir prosesu teste bolsa kandidatura professores sei hakarak sai professor TL tanba Ministériu Edukasaun iha 9⁰ governo aposta teb – tebes Qualidade Edukasaun ba futuru gerasaun ba TL ne’ebé 24 anos tempu naruk ona e korenti professores reclamantes,professores professores volontarius, professores imparcial,iha eskola sira korenti ida ne’e ita hakotu no ita lao tuir regras ne’ebé oitavo governo husik hela ita aplika ida ne’e. “Hateten portavos Ministériu Da Edukasaun Filipe Rodrigues Pereira ba Jornalista sira.
Alende ne’e mos Proibisaun ka bandu Estabelesementu Edukasaun no Ensinu públiku sira atu kontrata qualker individu atu Exerse funsaun Dosensia ka karakter Administrativu iha Eskola sira ida ne’e signifika katak Ministériu Edukasaun proibidu atu kontrata Ajente Administrativu Públiku (AAP) atu Dezenpeña kargu professor iha Estabelesimentu Edukasaun Ensino Exepsionalmente Dekretu – Lei N.⁰23/ 2010 iha loron 9 Dezembru Alteradu husi Dekrteu – Lei N.⁰31/2023 iha loron 31 Maiu relasiona ho Estatutu kariéra profesor Determina iha sira nia Artigu 29.⁰, N.⁰2, Letra B katak Ministériu bele halo kontratu termu sertu Exklusivamente ho razaun urjensia no situasaun moras kontratu ba tempu indeterminadu bainhira iha nesesidades atu prenxe tempu letivu minimu semanal 20 0ras, kontratasaun profesor tipu ne mos tenke Bazeia ba konkursu públiku no Bazeia ba meritu liu husi Avaliasaun ba koñesimentu Téoriku no prátiku ba kandidatura sira tuir Artigu 29.⁰-B, N.⁰1 No N.⁰2, nune’e konklui kona ba kontratu hotu inklui kontratu temporáriu sira tenke Bazeia ba kritériu méritu ne’ebé Estabelese husi Estatutu kareira Dosente regula husi Artigu 29⁰, N.⁰S 1 No 2, iha Dekreta – Lei N.⁰31/ 2023, iha 31 Maiu. “Nune’e mos iha fatin hanesan hato’o mos husi Sekretariado Do Estado Do Ensinu Sekundario Geral e De Ensinu De Tekniku Vocasional IV Governo Constitusional
Domingos Lopes Lemos hato’o katak Ministériu Edukasaun ne’e parte ida nian la’os orgaun ida ne’ebé nia bele Diretamente sae ba parlamentu ne’ebé tenke separasaun poder ne’e ita tenke hare didiak, maibé ami halo hela ami nia servisu Bolsa kandidatu ami la’o hela hakruk ba rezolusaun ne’ebé mak iha ohin loron aban teste ona ba bolsa kandidatu ne’e mákina notisia ami sempre fo sai hela de’it katak hotu-hotu tenke ba aplika bolsa kandidatu ne’e dalan ne’ebe di’ak bele rezolve problema laiha kazu iha ne’eba orsida dehan nepotizmu barak liu, Hotu–hotu ba iha funsaun públiku teste dalan diak ba sai professor ne’ebé mak kualidade, kualifikadu dalan mak ida ne’e bolsa kandidatu, ita nia nasaun ne’e demokrátiku se deit iha nasaun ida ne’e ita nia kontituisaun fo dalan hela sidadaun se deit iha Dereitu atu halo asaun sauda de’it importante mak labele Anarquizmo asaun pasifiku Ministériu Edukasaun Mantein posizaun maka Bolsa kandidatu ne’ebé loke hela husu ba ita hotu – hotu kolabora partisipa atu nune’e solusiona ita nia problema ida ne’e ” Nia Afirma.
Ministériu iha Biban ida ne’e mos hakarak Esklarese katak Bazeia ba Norma Vijente sira Avaliasaun Dezempeñu liga ho Vinkulu Laboral Entre profesor sira ho Ministériu Edukasaun wainhira kontratu kaduka ona (31 Dezembru 2023 ) mak laiha tan dever husi Ministériu Edukasaun atu halo avaliasaun dezempeñu asaun sira ne’e hatudu kompromisu husi Ministériu Edukasaun garante Ambiente Edukasional ida Adekuadu no kualidade ba Estudante sira iha tempu ne’ebé Adekuadu no Respeitandu Estritamente normativas Legais ne’ebé Estabelesidu, Esforsu Extraordinário sira ne’e mos reflete Dedikasaun husi Ministériu Edukasaun atu hadia Desafiu sira ne’ebé iha sistema Edukasional, Garantia katak Alunu sira hotu hetan Benefisiu ba Edukasaun ne’ebé Exelénte, Ministériu Edukasaun kompromisu atu halo servisu ho Instituisaun interasadu sira inklui Parlamento Nasional atu hetan Solusaun ne’ebé responde ba nesesidade sistema Edukativu Nasional iha Respeitu ba Quadru Legal Vigente sira iha Timor – Leste
Estajiada : Idinha Fransisca de Fátima
Editor : Agapito de Deus