Lafaek News— Moris husi kbi’it la’ek hanoin sempre produtivu atu evita esplorasaun inan-aman nia sakrifisiu, hanoin ne’ebé simples buka osan iha Dili rai hamutuk, fila ba Oe-kusse hodi selu rasik eskola.
Idolojia ida ne’e kuda de’it iha Oe-kuse oan ho naran Mario dos Santos, idade 18, nu’udar oan ikun husi Luisa Abe no aman Joaquim dos Santos, kria ideia ne’e no implementa da-daun realidade fa’an ona manu tolu da’an iha Dili ho objetivu atu halibur osan fila-fali Oe-kusse hodi seluk rasik ninia eskola.
Mario nia rezidénsia atual iha Ai-tarak laran, bai-bain ema Oe-kusse oan buak moris iha Dili maioria konsentra iha Aitarak laran atu ida-idak buka nia moris, balu kundtor, balu fa’an manu tolun da’an no balu fa’an pentolang.
Istoria kona-ba Mario nia eskola, da-daun ne’e hala’o nia estudu iha eskola Ensinu Báziku Sentral (EBS) Tulika-Amat Oe-kusse, sestu anu, nia hakarak tama iha kapital Dili, tanba eskola sei ferias, aproveita ida ne’e hodi buka nia osan.
“Ami sei feiradu maka ha’u mai buka osan liu husi fa’an manu-tolun, osan iha ona kirim ba ama ho apa dala ruma foos laiha modo laiha sira uza hodi sosa hahán uma laran balu hola livru prepara iha ne’eba bainhira eskola lo’os ona telfone mai ha’u ba eskola fali,” haktuir Mario dos Santos ba lafaek news iha farol, tersa, (09/02/2021).
Mario dehan, viajen husi Oe-kusse mai Dili ho osan hamutuk $.30, husi osa ne’e selu transporte ba mai fa’an manu tolun ida sidade laran, no osan sorin utiliza sosa manu tolun rak ida-ida hodi fa’an fali ho manu tolun ida sentavus 25 haleu sidade Dili liu-liu fatin ne’ebé movimentu ema barak nian.
“Osan ne’e ha’u nian, ha’u mai husi Oe-kusse lori $30 dolar, maibé $10 dolar selu ró entaun $20 dolar ha’u rai tiha, ha’u hanoin ama sira iha Oe-kusse osan araska ona, ha’u foti $20 dolar ne’e hola manu-tolun faan, manu-tolun ne’e ha’u maka ba sosa rasik, lori mai ha’u da’an rasik, loron ida hetan $.15, rak rua $7.50, pois fa’an hotu hetan fali $7.50, osan ne’ebé dadaun iha ha’u $250.00 dollar, balun haruka ona ba ama apa sira,” dehan nia,” dehan nia.
Mario haktuir, papa ho mama hanesan ema bai-bain laiha servisu moris iha ekonomia difisil, tanba laiha rendimentu lor-loron, susar hetan osan, no susar mós ba ai-han bainhira enfrenta situasaun hamlaha.
“Ama ho apa la servisu ha’u mós hanoin sira ferik katuas hotu ona nemak ha’u mai buka osan hodi ajuda sira no selu ha’u nia eskola, bain-bain ba fa’an de’it iha jardin sira, tanba iha ne’eba maka ema barak, se ema la sosa lori ba langanan warung sira sosa,” hateten nia.
Mario hanoin hela, bainhira hetan osan husi fa’an manu tolun ne’e, sei lori osan fila ba Oe-kusse hodi selu nia eskola no sosa mós nesesidade uma laran, negósiu hahú husi $.30, ikus mai hetan fali $.250, fiar ba maromak sei haraik grasa ba nia esforsu atu bele hetan osan barak hodi fila ba ajuda inan-aman no selu rasik nia eskola.
Jornalista : Pedro de Almeida
Editora : Nelya Barros
