Lafaek News—Jurista Timor-oan Avelino Coelho, afirma tuir regulamentu legal partidu ne’ebé hetan barak liu (Partidu Mais Votadu) bele forma governasaun mesak tuir konstituisaun artigu 106.
“Ita nia Sistema atu forma governu tenki iha partidu mais votadu, iha ne’ebé tuir konstituisaun RDTL artigu 106, haktuir katak kuandu eleisaun hotu ona partidu ne’ebé mak mais votadu bele forma governu mesak hanesan CNRT ho kadeira 30 ba leten bele forma governu mesak,” katak Jurista Avelino Coelho ba Lafaek News iha kna’ar fatin sede PST Balide Dili, kinta (25/05/2023).
Tuir Jurista Avelino Coelho dehan, Sistema atu forma governu tenki iha partidu mais votadu, tanba iha konstituisaun RDTL, artigu 106, hateten bainhira eleisaun hotu ona partidu mais votadu indizita primeiru ministru ou aliansa maioria parlamentar, tanba haree ba partidu CNRT, mais votadu iha kadeira 31.
“Tuir ita nia konstituisaun RDTL, orsida presidente bolu partidu mais votadu atu forma governu, maibé tenki partidu ida ne’ebé mais votadu ne’e, entaun husi kontestu juridiku ida ne’e partidu CNRT, bele forma governu,”. Nia informa.
Husi ida ne’e, Avelin hateten, Prezidente konvida partidu CNRT, atu aprezenta nia kandidatu ba Primeiru Ministru, depois ida ne’e, sistema aprova programa kona-ba governu la presiza maioria simples, ne’e katak partidu CNRT bele buka nia parseiru liuhusi partidu ne’ebé iha asentu parlamentu, agora iha partidu lima (5) hanesan: CNRT, FRETELIN, PD, KUNTU no PLP, atu nune’e bele iha maioria simples mak partidu CNRT, bele konvida ou buka habelun ho partidu sira seluk hodi hetan 33 kadeiras, maibé 31 mós bele forma governu.
“Nia konta hanesan ita hatene katak, mandatu VII, governu ne’ebé ukun husi partidu Fretelin no PD, iha altura ne’eba Fretelin ho PD la hetan asentu parlamentar, tanba forma governu ne’e minoria mós bele forma, tanba partidu mais votadu ne’e eziste ona, ita bolu governu minoritariu, agora atu aprova nia programa ne’e mak presiza maioria simples, presiza kadeira 33 ou 34 kadeiras, iha momentu ne’e tanba partidu Fretelin ho PD la hetan, ida ne’e mak iha tinan 2018, presidente Luo-Olo, nia altura dissolve parlamentu ba fali eleisaun antisipada, tanba forma governu ne’e mais votadu bele forma, atu aprova programa orsamentu governu ne’e mak presiza maioria simples ou maioria kualifikadu”. Haktuir jurista Avelino Coelho.
Nia salienta katak, sé presidente konvida ona partidu CNRT atu forma IX Governu, ida ne’e fila ba partidu mais votadu hanesan CNRT, atu nun’e konvida nia belun sira atu ko’alia ho partidu ha’at seluk hanesan, PD, PLP, KHUNTO no FRETELIN, ida ne’e depende, iha mós posibilidade akordu ida kona-ba partidu mais votadu hanesan CNRT, ho kadeira 31 atu forma governu, maibé aprezenta programa ba parlamentu, atu nune’e partidu sira seluk hodi fó apoiu, bain-bain ema bolu viabilizasaun, tanba partidu balu vota afávor programa governu, nune’e programa liu ona bele halo orsamentu, tanba orsamentu mós presiza maioria kualifikadu hodi governu ne’e la’o to’o tinan liman.
“Ita haree mandatu IX governu atu simu pose, tenki mai husi tribunal fó sai ona rezultadu kona-ba partidu ida ne’ebé mak manan mais votadu, nune’e mós parlamentu foun bele mosu ona, husi ida ne’e parlamentu foun simu pose ona mak foin governu foun simu pose,” akresenta Avelino Coelho Shalar Kossi FF”.
Nia dehan, hanesan jurista hakarak hato’o ba partidu ne’ebé mais votadu hanesan CNRT, forma governu iha programa ne’ebé nia atu halo, tanba ne’e husu ba povu sira mantein kalma hodi hein governasaun foun simu pose no parlamentu foun simu pose bele hala’o sira nia kna’ar tuir programa ne’ebé mak sira apresenta ona ba eleitor sira durante kampaña. Nia hakotu.
Estajiádu : Crispin de J. Amaral
Editor : AGgapito de Deus