Lafaek News—Centro Nacional Chega! (CNC I.P), sei simu prémiu paz no rekonsiliasaun husi komite prémiu paz no rekonsiliasaun Gernika 2023 ne’ebé haknar-an iha Alemaña.
Prémiu ne’e nu’udar meius rekoñesimentu paz CAVR nian iha promoasaun dame, rekonsiliasaun no prezervasaun memoria ba konflitus pasadu nian liu husi edukasaun ba jerasaun foun no sosiedade tomak inklui solidariedade ba sobrevivente mais vulnerável sira.
Centro Nacional Chega! I.P (Centro Chega! I.P) nu’udar Institutu Públiku ida ne’ebé estabelese ho Dekretu Lei no. 48/2016 no tutela diretamente ba Primeiru-Ministru. Centro Chega! I.P nia vizaun mak: Sosiedade ida ne’ebé inkluzivu, la repete istória pasadu nian hodi promove direitu no valór umanu. Centro Chega! I.P nia misaun mak: Harii sentru póz-konflitu ne’ebé prezerva memória pasadu nian hodi promove direitu no valór umanu no harii parseria Nasionál no Internasionál hodi reforsa rede servisu sira atu implementa rekomendasaun sira husi Relatóriu Finál Comissão de Acolhimento, Verdade e Reconciliação (CAVR)– Chega! no Comissão da Verdade e Amizade (CVA) – Per Memoriam Ad Spem (PMAS), sira ne’ebé relevante.
Haree ba servisu CAVR nian hafoin estabelese iha Outubru 2001 ho Regulamentu UNTAET 10/2001 no hala’o nia servisu husi periodu Janeiru 2001- Outubru 2005, ho programa prinsipál sira mak hanesan: Buka Lia Loos liu husi Deklarasaun ema nian, halo peskiza tuir temátiku, sondazen no analis estatístik, simu submisaun sira, halo mos audiénsia públika no halo dokumentasaun.
Aleinde ne’e, CAVR mos hala’o prosesu rekonsilisaun komunitária, resepsaun, apoiu vítima no hakerek relatóriu finál ne’ebé kompleta ho rekomendasaun 204, inklui prezerva nafatin dokumentu sira sobre violasaun direitus umanus ne’ebé akontese durante periodu 1974-1999.
Servisu sira ne’ebé CAVR halo ho obejtivu atu restaura hikas povu nia dignidade umana tanba konflitu pasadu nian, promove rekonsiliasaun entre ema ho ema no entre instituisaun, nune’e bele harii kultura dame no fó espasu ba dezenvolvimentu.
Husi 204 rekomendasaun ne’e, tematikamente bele fahe hanesan tuir mai:
- Timor-Leste & Komunidade internasionál
- Timor-Leste & Portugal
- DU iha Timor-Leste: proteze no promove ema ida-idak nia direitu
- DU iha Timor-Leste: proteze no promove ba sira ne’ebe VULNERAVEL LIU, INSTITUISAUN,
- Lia Loos no Justisa / Kebenaran dan keadilan
- Rekonsiliasaun sidadania
- Rekonsiliasaun entre polítiku
- Rekonsiliasaun ho Indonesia
- Acolhimento (Penerimaan) – Reunifikasaun família
- Reparasaun
- Instituisaun tuir mai hafoin CAVR (CNC)
Ba servisu di’ak sira ne’ebé CAVR halo ona no Centro Chega! I.P kontinua hatutan, mak iha tinan ida ne’e (2023), Komite Premiu Paz no Rekonsiliasaun Gernika 2023 ne’ebé haknar an iha Alemanã, sei oferese premiu pas no rekonsilisaun ba CAVR nu’udar meiu rekoñesementu ba CAVR nian iha promosaun dame, Rekonsiliasaun no prezervasaun memoria ba konflitu pasadu nian liu husi edukasaun ba jersaun foun no sosiedade tomak inklui solidariedade ba sobreviventes mais vulneravel sira.
Seremonia atribuisaun premiu ne’e rasik sei hala’o iha tuku 12:00 meudia, iha 26 Abríl 2023 iha Sentru Teatru Liceo, Bilbao Espanã, data atribuisaun ne’e koinside ho data komemorasaun tinan 86 bombardeamentu Sidade Gernika-Lumo. Premiu pas no rekonsiliasaun sei simu husi Membru Konsellu Administrativu Centro Chaga! I.P no Eis Komisariu CAVR, Rev. Pe, Juvito Rego de Jesus Aroújo.
Nune’e tinan ida ne’e nu’udar mos tinan orgullu ida ba Timor oan sira, espesifikamente ba povu no nia lideransa tomak ne’ebé hafoin referendum iha 1999, halo ona esforsu tomak hodi harii CAVR no kontinua apoiu CAVR iha nia mandatu servisu sira.
Orgullu ida ne’e sei la monu ba rai tanba Estadu Timor-Leste kontinua fó apoiu masimu ba Centro Chega! I.P nu’udar instituisaun ida ne’ebé sei kontinua hala’o servisu ho entidade hotu-hotu hodi asegura katak rekomendasaun husi Relatóriu Chega! implementa duni no benefisia duni povu Timor–Leste. Nune’e mehi ba harii sosiedade ne’ebé moris iha pas no rekonsiliasaun sai realidade.
Estajiadus : Felis/Cris
Editor : Agapito de Deus