OPINIAUN · 3 Apr 2023 15:07 ·

PARTIDU POLÍTIKU SIRA TENKI REALIZA PROMESA IHA TEMPU UKUN


PARTIDU POLÍTIKU SIRA TENKI REALIZA PROMESA IHA TEMPU UKUN Perbesar

Tempu ona, halo mudansa ba Timor-Leste, liu husi Eleisaun Parlementar, iha ne’ebé povu tenke hili fila-fali reprezentante hodi ukun povu ho fuan no laran tomak, reprezentante povu ida ne’ebé rona povu nia lian, hatene povu nia terus no susar, liberta povu husi kiak no mukit, la iha interese individual, família, grupu maibé iha mak interese komum; dezenvolve setor produtivu sira hodi fó sustentabilidade ba nasaun no povu; la’os hili reprezentante ne’ebé tafui kaben no lambe fali kaben, ida ne’e atu dehan katak tempu kampaña ko’alia ida, ukun halo seluk no dala ruma lá realiza promesa sira.

Relasiona ho eleisaun ida ne’e, mak Presidente Repúblika Demokratika Timor-Leste, dekreta ona loron eleisaun, ne’ebé monu iha loron Domingu, 21 fulan Maiu tinan 2023. Ho ida ne’e, halo partidu politikus sira iha Timor-Leste, servisu makas hodi prepara dokumentus legal submete ba Komisaun Nasional Eleisaun (sigla Português CNE) hodi reve fila-fali tuir normas ne’ebé eziste iha Timor Leste, finalmente partidu lubuk ida mak dokumentus priense rekezitu hodi kompete iha eleisaun tinan ida ne’e. Nu’une, ofisialmente Tribunal Rekursu fó sai ona katak 17 partidus politikus ne’ebé konkore iha Eleisaun Parmentar tinan 2023.

Partidu politiku sanulu resin hitu (17) ne’ebé kompete iha eleisaun Parlamentar tinan 2023 ho nia pozisaun iha foletin votu mak: 1. PDN; 2. PLPA; 3.PLP; 4. PD; 5. KHUNTO; 6. PVT; 7.UDT; 8. PUDD; 9.PR; 10. UNDERTIM; 11. FRETILIN; 12. CNRT; 13. CASDTL; 14. MPLM; 15. PST; 16. PDV; 17. APMTP.  partidu hirak ne’e, idak-idak mai ho sira-nia vizaun Politika, prioridade Politika, estratejia politika, Politika planu asaun ne’ebé fó benefisipu ba povu no nasaun, hahu agora ba futuru.

Realmente kada partidu idak-idak iha manual Politika rasik, programa rasik, ne’ebé dezeña destinu raí no povu nian ba tinan lima mai no futuru, tuir objektivu estudu nian, ne’ebé prevê iha KRDTL. Programa partidu nian, lá sai ona buat foun ba povu TL tanba kada tinan lima sempre iha eleisaun no kampaña, iha ne’ebé kada partidu tenki tun ba baze hodi halo aprosimasaun ba povu ho maneira oioin, fahe programa no fo hatene planu prioridade sira no promete oioin hodi hetan konfiansa husi povu.

Iha TL, hakarak ka lakohi, iha sekulu XXI ida ne’e, partidu jigante entre FRETILIN, CNRT mak sei hetan konfiansa maioria simples, hodi iha poder forma Governu hamutuk ho partidu sira seluk hanesan PLP, KHUNTO, PD no hirak ne’ebé liu bareira, depedende ba komunikasaun entre partidu politiku sira maibe povu la tau importansia ba ida ne’e. Tanba povu hatene ona katak partidu politiku sira ne’e mak, sei ukun durante tinan lima mai no posibilidade tinan rua nulu mai tan. Ukun bele tinan barak, importante liu mak, ukun iha interese komum no kumpri promesa sira ne’ebé, promete ba povu iha tempu kampaña. Tanba povu hatene klaru ona katak imi mak sei ukun TL.

Atu ba ukun, jeralmente partidu hotu-hotu sempre tun ba baze hodi halo aprosimasaun ba povu, liu husi konsolidasaun, sosializasaun, tama uma-sai uma no kampaña hodi fahe progama no halo promesa oioin ba povu ho objektivu liberta povu husi kiak no mukit nia laran. 

Realmente Partidu politiku sira-nia promesa ba povu mak hanesan: kria kampu servisu; hadia setor edukasaun, saude; hasa’e kreximentu ekonomia, dezenvolve setor agrikultura, turizmu, hadia sistema seguransa, hadia enfraestrutura, eletresidade, estrada, bee moos; dada kadoras mina mai TL; kontinua fó bolsa estudu ba Timor-oan sira hahu husi bolsa meritu, bolsa da mãe, bolsa kbi’it laek, bolsa veteranus; kontinua simu osan $ 200 dolar Amerika no sesta bazika; halo uma ba povu kbi’it laek sira; hadia sistema jestaun administrasaun iha ministeriu hotu; hadia sistema justisa iha TL, no programa seluk tan.

Povu hotu-hotu hatene ona katak, partidu hirak ne’e mak sei ukun TL, povu la hatene saida mak opozisaun no Governu maibe povu hatene katak imi mak ukun tanba ne’e tenki realiza promesa sira ne’ebé, imi promete ona ba povu, durante konsolidasaun, sosializasaun, tama uma-sai uma no kampaña. Labele iha povu nia oin ko’alia no promete buat ida no ukun halo buat seluk, iha ne’ebé ba interese individual no grupu nian, sorin seluk rajaun kadeira oituan no opozisaun. Povu la hatene kadeira oituan ka barak, opozisaun ka Governu, povu hatene mak imi mak ukun no imi mak forma Governu tanba ne’e tenki realiza promesa sira ne’e hotu.

Ikus liu, keta mai ho liafuan mamuk hodi halo povu hela ho kabun mamuk, imi matenek to’o halo progama ne’ebé mai ho teoria oioin, to’o halo povu mós konfuzaun maibe seidauk liberta povu tanba tinan rua nulu resin rua ona, Timor-Leste hetan ninia ukun-rasik an, maibé seidauk liberta povu tuir objetivu KRDT nian tanba povu sei hela iha terus no susar nia laran, injustisa sosial buras; eletrisidade, estrada bee moos nu’udar problema bo’ot iha povu nia leet; setor turismu, agrikultura hakdasak, dezempregu aumenta, inkresimentu ekonomia, sasan folin sae, maibé ukun nain la senti tanba Orsamentu Jeral do Estadu (OJE) sulin ba ukun nain nia bolsu, restu monu ba povu, hatudu katak ukun nain moris di’ak, povu moris terus nafatin. Tanba ne’e, hahu agora realiza promesa ne’ebé imi promete ba povu. Tanba kleur liu ona, povu hein dezenvolvimentu nasional.

Hakerek Nain: Ajor Domingos Amaral, Alumi: Universidade Nasional Timor Lorosa’e (UNTL), Fakuldade Filosofia. Sujestaun ruma bele liu husi numeru 75151523.

125 Views
Artikel ini telah dibaca 191 kali

Baca Lainnya

TINAN 20 UKUN AN POVO LADAUK MUDA NIA UMA HELA FATIN TAMBA NIA TOS NATAR LA FOLIN

18 May 2023 - 09:45

TINAN 20 UKUN AN POVO LADAUK MUDA NIA UMA HELA FATIN TAMBA NIA TOS NATAR LA FOLIN

17 May 2023 - 09:29

JOVEN SIRA KETA KRIA PROBLEMA IHA TEMPU KAMPAÑA

19 April 2023 - 18:42

PARPOL SEI HAKUAK METIN LEI PENSAUN MENSAL VITALISIA

10 April 2023 - 14:54

LIDER POLITIKA SIRA INSULTA MALU IDELOGIA  IHA TEMPO FESTA DEMOKRASIA

22 March 2023 - 16:53

ELPAR 2023 MONU IHA DOMINGU: PEKADU?

22 March 2023 - 16:37

Trending di OPINIAUN