Lafaek News—Ministériu Saúde liu husi Diresaun Nasional Apoiu Kuidade Saúde Primaria, sesta (22/09/2023), asina nota entendimentu (MoU) ho Universidade Tazmania kona-ba dezenvolve intervensaun sosiál no komportamentu atu hakotu mortalidade maternal iha Tinor Leste
Diretór Nasional Apoiu Kuidade Saúde Primaria, Noel Gama hatete, intensaun husi nota entendimentu ne’e atu halo parseiria ho Universidade Tasmania, hodi haree kona-ba mudansa komportamentu komunidade nian, liu-liu inan isin rua sira, atu nune’e hakbesik an ba fasilidade sentru saúde hodi konsulta.
“Universidade Tasmania mós halo aprezentaxaun kona-ba mudansa komportamentu ne’e rasik, tanba ne’e hanesan ministeriu saude ita mós durante ne’e servisu makas hela kona-ba ida ne’e, liu-liu iha kuidadu saude primariu, liuhusi promosaun saude oinsá ita bele konvense komunidade sira atu mai iha fasilidade saude, tanba ita hatene katak Timor-Leste ninia nivel edukasaun menus tebes nomós area jeografika liu-liu iha area remotas susar tebes, nune’e mós ita nia komunidade sira hela dok malu, tanba ne’e mak ita tenki hakbesik ba sira hodi konvense sira mai atu bele hakbesik bai ha sentru saúde,” Noel Gama sublina.
Hodi dehan, mudansa ba komportamentu ne’e iha xave importante ha’at (4), oinsá halo mudansa ba ema ida nia komportamentu, tanba Timor-Leste nia kondisaun no situasaun ne’e diferente tebes ho nasaun seluk, kondisaun nivel edukasaun familia nian, ema nian, nomós inan sira nian, ida ne’e parte ida husi sira la asesu ba informasaun.
“Ita hotu hatene katak iha Timor-Leste taxa mortalidade materna sei a’as, hahú husi ukun a’an to’o agora komesa hatun ona ita nia taxa mortalidade, maibé ita halo komparasaun ho nasaun seluk iha sudezte asiátiku ne’e, ita nia taxa mortalidade ne’e sei a’as tebes, tanba ne’e mak liuhusi governu TL hahú husi inísiu to’o agora nafatin iha komitmentu hodi apoiu parseiru sira hotu, tanba foin lalais ne’e liu-husi UNDP, hodi servisu hamutuk ho ajénsia sira seluk tan hodi estabele sentru saúde balu iha munisípiu sira, husi ida ne’e hatudu rezultadu ne’ebé positivu tebes,” Noel Gama Soares afirma.
Entretantu representate (UNFPA) iha Timor-Leste, Presia Arifin-Cabo, reforsa liu-husi progresu asinatura memorandu entendimentu ne’e di’ak tebes atu redus mortalidade maternal, aleinde ne’e mós iha servisu barak liután, presiza halo hodi muda fiar sosial no kultura sira.
“UNFPA, fornese ona solusaun tékniku sira atu hatun mortalidade maternal iha Timor-Leste, hanesan estabelesimentu sentru kuidadu emerjénsia obstetriku no neonatal-basiku (Kemon-B), implementaxaun ba mata dalan nasional ba kuidadu ante-natal no pos-natal, no treina fornesedór saude sira iha servisu saude maternal, maske nune’e besik 52% husi feto sira iha Timor-Leste maka la hola parte iha servisu sira ne’e, tanba menus konsiensia no preferensia sira relasiona ho pratika kultura no sosiál sira,” Presia Arifin-Cabo, hakotu.
Jornalista : Crispin de J. Amaral
Editor : Agapito de Deus