Lafaek News—Orgaun Konsellu Imprensa (KI), perante halo monitorizasaun identifika media tolu kompostu husi Grupu Media Nasionál (GMN), Radio Televizaun Timor Leste (RTTL) inklui media online lafaek news komete errus durante publikasaun durante fulan Maiu 2021.
Asuntu ne’e hatoo husi Prezidente Konsellu Imprensa (KI), Virgílio Guterres, iha konferénsia imprensa, sesta (28/05/2021), iha KI Kintal Boot, sesta semana ne’e, katak media nasionál hirak ne’ebé fo sai informasaun la balansu mak hanesan GMNTV, RTTL no Lafaek News.
“Nutísia ne’ebé la balánsu mak GMN TV nia nutísia kona-ba kazal ida-ne’ ebé deskonfia atu peñor (gadai) nia oan hodi selu kost. Nutísia ne’e sai ona polemika no sai debate públiku mídia sosiál no iha Parlamentu. Nutísia ne’e ho formatu feature (human interest), maibé ho fonte ida deit, Afinál nutísia ne’e kontroversial tamba fonte dehan nia atu peñor ninia oan ba kost-na’in nu’udar garantia,” esplika prezidente KI, Virgílio da Silva Guterres.
Virgílio hateten, liga ho notísia human interest ne’ebé GMNTV fo sai tuir loloos, Redasaun GMN inklui mos resposta husi kost-na ‘in, nune’ e halo balansu no hetan verasidade kona-ba kazu peñor ne’e hodi evita konkluzaun sedu no sujeitivu husi pübliku. Infelismente, Redasaun GMN TV foin halo konfimasaun ho parte kazál ne’ebé deskonfia penor nia oan ne’e iha Kinta (20/5).
Nia informa, Nutísia relevante seluk mak nutísia husi GMN TV relasiona ho Prezidente CNE nia deklarasaun kona-ba eleisaun prezidensiál. Nutísia ne’e ho itulu, “FONGTIL Konsidera Alcino Barris Laiha Kapasidade atu Lidera CNE Tamba Uza Razaun COVID-19 hodi impede Eleisaun Prezidensiál, nutísia ne’e akuzativu tamba narasaun iha nutísia nia (body) dehan, “Diretór FONGTIL, Daniel halo deklarasaun ne’e hodi hatan ba deklarasaun Prezidente CNE, Alcino Baris ne’ebé hateten iha posibilidade eleisaun prezidensiál sei laiha tamba COVID- 19” Cl haree katak fraze ne’e mislead tamba laiha fonte ofisiál ida mak hateten posibilidade eleisaun prezidensiál sei laiha.
Maske nune’e, iha loron tuir mai, Redasaun GMN fo biban resposta ba parte CNE liuhusi entrevista Sr. Alcino Barris hodi responde ba akuzasaun hasoru nia.
lha mós nutísia ida husi Ajénsia Notisioza Tatoli kona-ba prezidente CNE, Alcino Barms nia komentáriu ba preparasaun ba cleisaun prezidensiál. Nutísia ne’e ho titulu, “COVID , preparasaun ba eleisaun prezidensial labele la’o.
Nutísia ne’e nia títulu ne’e mislead tamba la reflete kompeténsia loloos CNE nian, redasaun Tatoli muda lalais nutísia ne’e nia titúlu bainhira Tatoli rasik hetan krítika husi públiku no bainhira ema trata no krítika Alcino Barris iha mídia sosial.
Nune’e, iha parte RTL (rádiu), CI identifika programa balu ne’ebe la tranzmite ona (ho razaun serka sanitana no konlinamentu obrigatónu no limitasun orsamentu). Program RTL nian ne’cbé la eziste ona durante implementasaun Estadu emerjénsia mak nutísia Lian Indonézia (buletin RTL), atualidade, krokodilu, haleu distritu no info atual, espasu tomak husi programa hirak ne’e priénxe ho múzika (selingan) de’it.
KI mós identifika RTTL ep. iha programa espesiál rua kona-ba relijaun nian, programa rua ne’e mak Hametin fiar no Roman Domin.
“Program rua ne’e la promove pluralizmu iha Timor-Leste tamba tranzmite deit mensajen espirituál relijiaun Kristaun Katólika nian. Enkuante, Protestante, Muslimanu, Budha, Hindu no seluk-tan la hetan espasu no oportunidade, relijioza minoria sira ne’e hetan oportunidade deit iha espasu nutísia iha momentu ne’ebé sira selebra loron boot hanesan ldul Fitri, Idul Adha, Natal Waisak no Kuningan,” dehan nia
Nia informa, lha kontestu independensia editorial nian, KI haree katak nomesaun ba dirijente másimu rttl e.p.no Ajensia notisioza Tatoli ne’ebe ho natureza nomeasaun politika sei la garante independensia editorial kanal midia publiku rua ne’e hodi publika infomasaun loos no kredivel ba sidadaun sira.
Ho ambiente ida hanesan ne’e, redasaun rttl e.p. no Tatoli IP sei frazil ba interferénsia politika husi sira ne’ebe ukun.
Nune’e, Iha kontestu publikasaun nutísia no programa, tuir rezultadu monitorizasaun no análize KI iha inisiu Maiu to’ o mai iha fin Maiu 2021, nutísia husi meiu komunikasaun balu nafatin la tuir knteiru no padraun jornalistika nian. CI identifika nutísia balu sei nafatin la balansu (Single source), maske nutisia hirak ne’e ho natureza akuzativu. Ezemplu, nutísia husi Lafaeknews kona-ba espouza Sekertáriu Estadu Arte no Kultura, Teofilho Caldas ne’ebé deskonfia komete suisida ka omesidu ne’ebé karik komete husi ema seluk, nutísia ho títulu, “Familia Levenita Deskonfia Teofilho Caldas “Selingkuh.” Nutísia ne’e la balánsu tamba Redasaun Lafaeknews la halo kontirmasaun ho Sr Teotilho aldas atu hato’o ninia resposta kona-ba akuzasaun ne’e.
Iha mós nutísia ida husi Ajénsia Notisióza Tatoli kona-ba prezidente CNE, Alcino Baris nia Komentariu ba preparasaun ba eleisaun prezidensial. Nolisia nec ho titulu, “COVID – 19, preparasaun ba eleisaun prezidensial labele la’o. Nutísia ne’e nia titulu ne’e mislead tamba la reflete kompeténsia loloos CNE nian. Redasaun Tatoli muda lalais nutísia ne’e nia titülu bainhira Tatoli rasik hetan kritika husi públiku no bainhira ema trata no kritika Alcino Barris iha mídia sosial
Konsellu Imprensa Rekomenda ba meiu komunikasaun hotuhotu alu Justu no balansu tha publikasaun nutísia no programa sira, liuliu bainhira publika asuntu kontrovérsu sira hanesan ema halo akuzasaun ba nmalu. Iha aspetu ne e, redasaun midia nian iha obrigasaun étika atu Kobre parte sira ne’ebé envolve iha konflitu (cover both sides).
Hatan asuntu ne’e, diretór ezekutivu media online Lafaek News, Floriano Soares, rekoñese nutísia ne’ebé lafaek news fo sai ho titulu “Familia Levenita Deskonfia Teofilho Caldas “Selingkuh”, tanba la halo konfirmasaun ho SEAK Teofilho Caldas.
“Ita rekoñese ne’e eru ida, tanba momentu ne’eba la halo konfirmasaun antes fo sai notisia ne’e, tanba ne’e ho eru ne’e ha’u lori media online Lafaek News nia naran husu deskulpa ba públiku,” katak diretór ezekutivu Lafaek News ne’e.
Jornalista : Sandi Belo
Editór : Agapito de Deus
